Choroby mitochondrialne (zaburzenia mitochondrialne związane z mtDNA) – czym są i jak je diagnozować?
Choroby mitochondrialne (zaburzenia mitochondrialne) są związane z nieprawidłowym działaniem mitochondriów i znajdującym się w nim mtDNA, a czasami również w DNA jądrowym. Jest to spora grupa zaburzeń obejmująca ok. 1500 różnych chorób, a ich częstość występowania szacuje się na 1,5 – 8,5 tysięcy urodzeń [1]. Choroby mitochondrialne należą do grupy wrodzonych chorób metabolicznych. Jakie objawy są najczęściej związane z chorobą mitochondrialną? Jak się diagnozuje choroby mitochondrialne? Czy choroby mitochondrialne są dziedziczne i czy można je leczyć?
Możesz umówić pobranie korzystając z formularza on-line Rejestracja 24h/dobę
- Choroby mitochondrialne – gdzie jest mtDNA?
- Choroba mitochondrialna – jakie najczęściej daje objawy?
- Dziedziczenie mitochondrialne choroby – na czym polega?
- Choroby mitochondrialne – badania mtDNA
- Badanie mtDNA w badaniu WES
- Choroba mitochondrialna – rokowania
Choroby mitochondrialne – gdzie jest mtDNA?
Choroby mitochondrialne to zaburzenia najczęściej powodowane przez mutacje w mtDNA – DNA mitochondrialnym. Co to oznacza? Przypomnijmy sobie wiedzę z biologii. Każda komórka naszego ciała ma w sobie różne elementy – w tym jądro i mitochondria. Jądro to 'mózg’ komórki – zarządza jej działaniem. Mitochondria z kolei to takie magazyny energii, z których komórka ją czerpie. W jądrze spakowane jest nasze główne DNA – DNA jądrowe, zawierające 23 pary chromosomów i ok. 23 000 genów. Okazuje się jednak, że w mitochondriach również znajduje się DNA – jest ono jednak bardzo krótkie i zawiera 37 geny. Dlatego też w diagnostyce chorób mitochondrialnych bardzo przydatne są badania genetyczne, pozwalające na sprawdzenie źródła problemu – uszkodzone geny. W wielu przypadkach zbadanie samego DNA mitochondrialnego może być niewystarczające, ponieważ DNA jądrowe również może być odpowiedzialne za rozwój chorób mitochondrialnych.
Choroba mitochondrialna – jakie najczęściej daje objawy?
W związku z tym, że mitochondria są odpowiedzialne za magazynowanie energii, zmiany (mutacje) w mtDNA będą wpływać na tkanki i narządy, które najbardziej tej energii potrzebują do prawidłowego działania i tym samym posiadają najwięcej mitochondriów. Narządem, który zużywa najwięcej energii jest mózg i układ nerwowy. U chorego na zaburzenia mitochondrialne może więc dojść do rozwoju takich objawów jak:
- encefalopatia mitochondrialna (MELAS),
- padaczki genetyczne, mioklonie i drgawki,
- opóźnienie rozwoju i objawy autyzmu,
- migreny,
- napady udaropodobne,
- ślepota korowa,
- depresja i zaburzenia lękowe,
- demencja.
Dużej ilości energii zużywają również mięśnie i to układ mięśniowo – kostny oraz serce (które jest mięśniem) jest kolejnym, który jest narażony na zaburzenia w przebiegu chorób mitochondrialnych. Może dojść do rozwoju:
- miopatii (uszkodzenie struktury mięśni, które prowadzi do ich zaniku i osłabienia siły),
- kwasicy (podwyższonego poziomu kwasu mlekowego),
- choroby kardiologiczne,
- nietolerancji wysiłku.
Choroby mitochondrialne mogą również powodować utratę i zaburzenia wzroku (zwyrodnienia siatkówki) i słuchu, zaburzenia ze strony układu pokarmowego, zaburzenia wzrostu i nieprawidłowości endokrynologiczne. Objawy mogą się pojawić w różnym wieku – od dziecięcego po dorosły i u każdego pacjenta choroba może się rozwijać w inny sposób.
Do najczęstszych chorób mitochondrialnych należy zespół Leigha, MELAS, MERRF, choroba Kearnsa-Sayre’a, NARP,
Dziedziczenie mitochondrialne choroby – na czym polega?
Dna mitochondrialne (mtDNA) jest dziedziczone jedynie w linii matczynej – oznacza to, że chorobę mitochondrialną można odziedziczyć tylko po mamie. Nie oznacza to jednak, że mama chorego musi również mieć objawy choroby mitochondrialnej. Może być ona zdrowa i być jedynie nosicielem uszkodzonych genów. ❗ Matka może przekazać mutacje związane z chorobą mitochondrialną zarówno synom jak i córkom. Synowie nie przekażą jej jednak swoim dzieciom. Niestety w przypadku mtDNA nie da się przewidzieć ryzyka zachorowania dziecka.❗
Choroby mitochondrialne – badania mtDNA
W diagnostyce chorób mitochondrialnych wykorzystuje się różne badania, w tym badania genetyczne sprawdzające źródło problemów, czyli mutacje w genach. Przede wszystkim lekarz prowadzący powinien zebrać dokładny wywiad medyczny, dotyczący członków rodziny na tyle pokoleń wstecz ile jest to możliwe. Możliwe jest wykonanie badań biochemicznych z krwi i moczu i oznaczenie konkretnego poziomu danych substancji: stężenie glukozy, kwasu mlekowego, kinazy kreatynowej, ewentualnie karnityny, alaniny, aktywność aminotransferaz [1]. W niektórych przypadkach pomocne może być pobranie płynu mózgowo-rdzeniowego, biopsji mięśni czy rezonansu magnetycznego (MRI). Konieczne mogą się okazać badania okulistyczne i laryngologiczne, a także kardiologiczne.
❗ Zaważyć na diagnozie mogą jednak nowoczesne badania genetyczne dzieci i dorosłych, w tym badanie całoeksomowe WES. Badania takie sprawdzają konkretną przyczynę problemu – konkretne mutacje w mtDNA, ale również w DNA jądrowym.
Badanie mtDNA w badaniu WES
👉 Badanie WES, czyli sekwencjonowanie całego eksomu może być bardzo pomocne (jest ono wykonywane przy pomocy technologii NGS). Dobre badania WES sprawdzają bowiem możliwe przyczyny genetyczne objawów pacjenta – zarówno wszystkie geny w DNA jądrowym jak i DNA mitochondrialnym mtDNA. 👉Przy podejrzeniu choroby mitochondrialnej wykonanie tak szerokiej analizy daje największą szansę na tzw. diagnostykę różnicową – sprawdzenie setek możliwych przyczyn objawów, przede wszystkim wrodzonych chorób metabolicznych.
Oferujemy trzy rodzaje badań WES:
Badanie WES STANDARD, BADANIE WES PREMIUM oraz badanie WES COMPLEX. Jaka jest różnica między tymi badaniami?
👉 Standardowe badanie WES analizuje najlepiej poznaną część DNA pacjenta, czyli eksony. Poszukuje w nich niebezpiecznych zmian, które będzie można uznać za przyczynę objawów. Badanie WES jest bardzo precyzyjne – każdy gen jest sprawdzany kilkadziesiąt razy, aby mieć pewność co do jego budowy. Dzięki temu wynik jest wartościowy dla lekarza genetyka, który na jego podstawie może podstawić diagnozę danej choroby i zadecydować o dalszym leczeniu.
👉Badania WES PREMIUM oraz WES COMPLEX to badanie WES o rozszerzonym zakresie. Oprócz zmian w eksonach sprawdza dodatkowo zmiany w intronach.
Analiza dotyczy tylko tych zmian w intronach, których działanie jest dobrze poznane, opisane i mogą mieć znaczenie dla diagnozy pacjenta. Pomija się natomiast części intronów, których działania nauka na razie nie potrafi zinterpretować – takie informacje wprowadziłyby jedynie zamieszanie i utrudniły postawienie rozpoznania.
👉Badanie WES COMPLEX to innowacja na rynku badań diagnostycznych. Jest to pierwsze dostępne w Polsce badanie o podejściu tzw. multiomicznym. W trakcie jednej analizy, z jednej pobranej próbki wykonywane jest zarówno bardzo szerokie badanie WES oraz kariotyp molekularny (mikromacierze), a w przypadku wykrycia nieprawidłowości w genach, które mogą odpowiadać za chorobę metaboliczną przeprowadzane jest również badanie biochemiczne. To badanie z kolei umożliwia określenie, czy choroba metaboliczna „jest aktywna” i jak bardzo jest zaawansowana. Widzimy to po poziomie metabolitów we krwi pacjenta.
👉 Bardzo ważnym aspektem podczas wyboru badania WES są certyfikaty, które posiada laboratorium wykonujące analizy. Dlaczego certyfikaty są tak istotne? Ponieważ świadczą o tym, że laboratorium stosuje procedury i wyśrubowane standardy, które zapewniają wiarygodność wyników. Dla pacjenta oznacza to po prostu pewność diagnozy i to, że nic nie zostało przeoczone.
Przeczytaj więcej o istotności certyfikatów oraz na jakie zwrócić uwagę na stronie: https://badamydzieci.pl/porady/certyfikaty-badanie-wes/
UWAGA! mtDNA charakteryzuje się tzw. heteroplazmią. Oznacza to, że w mtDNA pacjenta są zarówno 'zdrowe – prawidłowe’ jak i 'chore – nieprawidłowe’ kopie tych samych mutacji. W niektórych tkankach ilość kopii nieprawidłowych może być mniejsza, w niektórych większa. Diagnoza może więc zależeć od rodzaju pobranej do badania próbki. Czasami konieczne może być więc pobranie dodatkowej próbki i wykonanie dodatkowej ukierunkowanej analizy.
On-line, poprzez sklep: zamów badanie WES
W przypadku badań wymagających pobrania krwi oddzwonimy do Państwa w celu umówienia dogodnego terminu i miejsca pobrania.
Poprzez formularz on-line Rejestracja 24 h/dobę
Oddzwonimy do Państwa w celu potwierdzenia umówienia wizyty.
Telefonicznie: 576 997 525 Rejestracja telefoniczna czynna 7 dni w tygodniu
Pisemnie: biuro@badamydzieci.pl Pisemnie: Facebook MessengerChoroba mitochondrialna – rokowania
Rokowania w przypadku choroby mitochondrialnej są bardzo różne. W zależności od wieku pojawienia się objawów, ale też rodzaju chroby mitochondrialnej będą one inne. Obecnie leczenie chorób mitochondrialnych jest oparte na łagodzeniu objawów. Konieczna jest również minimalizowanie tzw. stresu oksydacyjnego i stosowanie diety i suplementacji witaminowej (np. ryboflawiny – witaminy B2) bogatej w antyutleniacze. W przebiegu chorób metabolicznych podstawą leczenie może się okazać właśnie dieta. Opracowuje się również nowe leczenie farmakologiczne i terapie genowe, które mogą się okazać przełomem i wpłynąć na rokowania pacjenta.
Myślisz o wykonaniu badania WES?
Zachęcamy do bezpłatnej konsultacji:
Źródła:
[1] Choroby mitochondrialne – diagnostyka i postępowanie, dr n. med. Hanna Mierzewska, Klinika Neurologii Dzieci i Młodzieży, Instytut Matki i Dziecka, Warszawa, 2017, Neurologia po dyplomie
Zadzwoń teraz