Zespół Cowdena – przyczyny, objawy, badania genetyczne
Zespół Cowdena zwany jest też chorobą Cowdena lub zespołem polipowatości hamartomatycznych. Należy do grupy zespołów dziedzicznej predyspozycji do nowotworów. To schorzenie, które zwiększa u chorej osoby ryzyko niektórych nowotworów łagodnych, np. gruczolaków tarczycy i mięśniaków macicy, oraz złośliwych, jak rak piersi i sutka, macicy, tarczycy, nerek, pęcherza moczowego, skóry czy środkowego układu nerwowego.
Osoby z zespołem Cowdena częściej też chorują na guzy nienowotworowe, jak np. polipy jelita. Za około 80% przypadków choroby Cowdena odpowiada mutacja genu PTEN znajdującego się na długim ramieniu chromosomu 10. Jest to gen, który normalnie chroni komórki przed zbyt szybkim rozrostem. W przypadku jego braku lub patogennie zmienionego białka PTEN nie hamuje procesu niekontrolowanego namnażania się komórek, co prowadzi do ryzyka ich nieprawidłowego podziału i tworzenia się komórek nowotworowych. W pozostałych 20% przypadków przyczyny zespołu Cowdena nie są do końca znane, ale prawdopodobnie też mają związek z ograniczeniem działalności białka PTEN. Choroba Cowdena jest dziedziczona w sposób autosomalny dominujący. Oznacza to, że chory dziedziczy jedną prawidłową i jedną wadliwą kopię genu, przy czym ta druga jest dominująca. W 90% przypadków choroba jest diagnozowana przed 20 rokiem życia.
Zapraszamy do umówienia się na niezobowiązującą rozmowę ze specjalistą ds. chorób rzadkich:
Zespół Cowdena – objawy
Spis treści
Najbardziej widocznymi objawami choroby Cowdena są zmiany skórne. U chorego występują też inne ogniska, takie jak zmiany błon śluzowych i narządów wewnętrznych. Ogniska hamartoma to guzy o charakterze nienowotworowym, będące zaburzeniem rozwojowym. W większości przypadków pojawiają się zmiany koloru skóry na środkowej części twarzy i wokół czerwieni wargowej. Mogą pojawiać się zmiany liszajowate na twarzy lub rogowacenie skóry. Poza tym często stwierdza się włóknisto-torbielowate zmiany w piersiach, jajnikach, gruczolakach albo tarczycy sutków. W przewodzie pokarmowym choroba Cowdena powoduje m.in. polipy jelita i rogowacenie przełyku. W tarczycy może przyczynić się do powstania gruczolaków lub nowotworu, a w układzie moczowo-płciowym do mięśniaków macicy lub raka trzonu macicy. Aż u 30% kobiet z zespołem Cowdena rozwija się rak piersi. U osób dorosłych może również pojawić się móżdżkowy guz dysplastyczny, czyli choroba Lhermitte’a-Duclos. Czasami przy chorobie Cowdena dochodzi też do opóźnienia umysłowego na poziomie IQ ≤75.
Choroba Cowdena – jak jest diagnozowana?
Zespół Cowdena jest diagnozowany na podstawie kryteriów ustalonych pierwotnie przez Międzynarodowe Konsorcjum Zespołu Cowdena. Z czasem kryteria te zostały poprawione i ulepszone. Dzielą się na trzy grupy: objawy duże (inaczej główne), objawy małe (drugorzędne) i objawy patognomoniczne. Kryteria patognomoniczne są najbardziej prawdopodobnymi cechami powiązanymi z chorobą. Kryteria duże i małe określają powiązane funkcje, które nie są aż tak charakterystyczne dla schorzenia. Dzięki tym kategoriom można określić, czy ktoś może chorować na zespół Cowdena, czy też cierpieć na inną chorobę dającą podobne objawy.
Do kryteriów patognomonicznych zalicza się: zmiany skórno-śluzowe, trichilemmomę twarzy, rogowacenie akralne i papillomatosis (brodawczakowatość). Objawy duże to: rak sutka, rak tarczycy, rak macicy (endometrium), makrocefalia i choroba Lhermitte’a-Duclos. Do małych objawów należą: strukturalne choroby tarczycy, takie jak wole i gruczolaki, hamartomatyczne polipy jelita, tłuszczaki, włókniaki, dysplazja włóknisto-torbielowata sutka oraz guzy dróg moczowo-płciowych (przede wszystkim rak nerki). Wstępną diagnozę zespołu Cowdena można postawić, jeśli u badanego pacjenta występuje jeden objaw patognomiczny z grupy skórno-śluzówkowych, dwa lub więcej kryteriów dużych, jedno duże i trzy lub więcej małych, albo cztery lub więcej kryteriów małych. Obecnie istnieją osobne systemy oceny dla dorosłych i dla dzieci. Rozpoznanie zespołu Cowdena potwierdza wykrycie mutacji genu PTEN lub innych przyczynowych genów. Jeśli u członka rodziny wykryto mutację odpowiedzialną za chorobę Cowdena, możliwa jest również diagnostyka prenatalna.
Zespół Cowdena – badania genetyczne pomagające w diagnozie
Ponieważ zespół Cowdena to choroba dziedziczna spowodowana mutacją genu, badania genetyczne dzieci i dorosłych są bardzo ważną częścią zarówno diagnostyki, jak i profilaktyki. Najlepsze testy diagnozujące chorobę Cowdena są wykonywane metodą NGS – sekwencjonowaniem genów. Podczas badania wszystkie elementu genu są szczegółowo sprawdzane pod kątem niebezpiecznych mutacji.
Najnowocześniejszym i najbardziej szczegółowym badaniem genetycznym wykorzystywanym w diagnostyce różnicowej zespołu Cowdena jest badanie WES. Używa się w nim technologii NGS, czyli sekwencjonowania najnowszej generacji. Dzięki niej podczas badania analizowany jest cały egzom pacjenta, czyli ponad 23000 sekwencji kodujących genów. Każdy gen jest sprawdzany po kilkadziesiąt razy, aby mieć pewność co do jego budowy. Badanie WES może nie tylko potwierdzić diagnozę zespołu Cowdena, ale także – w razie wykluczenia – sprawdzić inne możliwe przyczyny genetyczne występujące u pacjenta.
👉 Standardowe badanie WES analizuje najlepiej poznaną część DNA pacjenta, czyli eksony. Poszukuje w nich niebezpiecznych zmian, które będzie można uznać za przyczynę objawów. Badanie WES jest bardzo precyzyjne – każdy gen jest sprawdzany kilkadziesiąt razy, aby mieć pewność co do jego budowy. Dzięki temu wynik jest wartościowy dla lekarza genetyka, który na jego podstawie może podstawić diagnozę danej choroby i zadecydować o dalszym leczeniu.
👉Badania WES PREMIUM oraz WES COMPLEX to badanie WES o rozszerzonym zakresie. Oprócz zmian w eksonach sprawdza dodatkowo zmiany w intronach.
Analiza dotyczy tylko tych zmian w intronach, których działanie jest dobrze poznane, opisane i mogą mieć znaczenie dla diagnozy pacjenta. Pomija się natomiast części intronów, których działania nauka na razie nie potrafi zinterpretować – takie informacje wprowadziłyby jedynie zamieszanie i utrudniły postawienie rozpoznania.
👉Badanie WES COMPLEX to innowacja na rynku badań diagnostycznych. Jest to pierwsze dostępne w Polsce badanie o podejściu tzw. multiomicznym. W trakcie jednej analizy, z jednej pobranej próbki wykonywane jest zarówno bardzo szerokie badanie WES oraz kariotyp molekularny (mikromacierze), a w przypadku wykrycia nieprawidłowości w genach, które mogą odpowiadać za chorobę metaboliczną przeprowadzane jest również badanie biochemiczne. To badanie z kolei umożliwia określenie, czy choroba metaboliczna „jest aktywna” i jak bardzo jest zaawansowana. Widzimy to po poziomie metabolitów we krwi pacjenta.
Możesz umówić pobranie korzystając z formularza on-line Rejestracja 24h/dobę
Czy zespół Cowdena można wyleczyć?
W przypadku chorób genetycznych nie jest możliwe leczenie przyczynowe (nie możemy zmienić działania genów). Przy zespole Cowdena stosuje się terapię mającą na celu złagodzenie objawów. Ze względu na złożony charakter schorzenia pacjent musi pozostawać pod opieką wielu specjalistów. Powinien co roku przechodzić badania lekarskie i fizyczne, a także laboratoryjne i radiologiczne w celu wykrycia potencjalnych nowotworów. Leczenie zmian skórnych obejmuje doustne przyjmowanie retinoidów oraz chirurgiczną pielęgnację grudek twarzy. Około 40% pacjentów z zespołem Cowdena ma przynajmniej jeden nowotwór, jednak w przypadku wczesnego wykrycia i odpowiedniego leczenia wskaźnik wyleczalności jest wysoki. Ważne jest również doradztwo genetyczne u krewnych osoby chorej na zespół Cowdena, zwłaszcza w przypadku kobiet, które są bardziej narażone na powikłania.
Najczęściej zadawane pytania
W DOMU:
- Próbkę do badania (krew żylną, suchą kroplę krwi lub wymaz z policzka) może pobrać pielęgniarka mobilna w domu pacjenta.
- Pielęgniarki, które współpracują z nami przestrzegają wszelkich zasad higieny, a zestaw do pobrania próbki jest sterylny i bezpieczny dla pacjenta!
- W przypadku WYMAZU Z POLICZKA oraz SUCHEJ KROPLI KRWI próbką można pobrać samodzielnie, bez pomocy personelu medycznego.
W PLACÓWCE MEDYCZNEJ W CAŁEJ POLSCE
- Współpracujemy z ponad 300 placówkami medycznymi na terenie całek Polski, umówimy Cię na pobranie próbki do badania najbliżej Twojego miejsca zamieszkania.
W Laboratorium testDNA dostępne są następujące badania WES:
- Badanie WES COMPLEX
- Badanie WES PREMIUM
- Badanie WES PREMIUM TRIO
- Badanie WES STANDARD
- Badanie WES STANDARD TRIO
- Badanie WES PREKONCEPCJA
- Badanie WES PROFILAKTYKA
- Badanie na Łamliwy Chromosom X (Fra-X)
- Badanie Mikromacierzy (kariotyp molekularny)
- Badania genetyczne płodu po poronieniu
- Badanie na trombofilię wrodzoną
- Badanie na hemochromatozę
- Badanie mutacji czynnika V Leiden
- Badanie wrażliwości na marihuanę leczniczą
- Badanie genu CFTR
- Badanie na alergię ALEX
- Badanie kariotypu
- Badanie KIR
- Badanie HLA-C
- Badanie PAI-1
- Badanie mutacji genu protrombiny
- Badanie na celiakię
- Badanie na nietolerancję laktozy
- Badanie polimorfizmów w genie MTHFR
- Badanie immunofenotypu
- Badanie Nifty
- Badania na ojcostwo
- Badania na pokrewieństwo
Najpopularniejszymi próbkami są wymaz z policzka, sucha kropla krwi i krew żylna.
Dotyczy to zarówno próbki krwi, wymazu z policzka i suchej kropli krwi.
Pobranie krwi jest bezpieczne. Natomiast w niektórych przypadkach w miejscu pobrania krwi (wkłucia) może powstać krwiak, bardzo rzadko może dojść do uszkodzenia nerwów.
Możliwe, że w trakcie pobrania krwi konieczne będzie przytrzymanie dziecka. U dzieci, u których niemożliwe będzie pobranie krwi z żyły odłokciowej, możliwe jest wkłucie się w nietypowe miejsca (u dzieci jest to częsta główka). Może się również zdarzyć, że zajdzie potrzeba kilkukrotnego wkłucia. Jest to standardowa procedura w przypadku pobrań krwi u dzieci i nie należy się tym niepokoić.
Nasze pobrania organizujemy jedynie z personelem medycznym, który ma doświadczenie w pobieraniu krwi u dzieci i noworodków. Osoba pobierająca krew zawsze stara się to zrobić w sposób jak najbardziej komfortowy i przyjazny dla małego pacjenta. Ilość krwi do badania nie jest duża, dlatego najczęściej pobranie przebiega bardzo sprawnie i bezproblemowo.
Istnieje również możliwość płatności odroczonej do 54 dni – PayPo.
SUCHA KROPLA KRWI – tak, ponieważ sucha kropla krwi jest idealnym nośnikiem DNA. Próbka może być przechowywana nawet przez kilkanaście dni w temperaturze pokojowej. Jeśli jednak podczas analiz okazałoby się, że materiał DNA nie jest wystarczający aby na jego podstawie wydać wynik, oferujemy Państwu ponowne darmowe pobranie próbki.
Takie sytuacje zdarzają się jednak niezwykle rzadko i są raczej związane z nieprawidłowym pobraniem, aniżeli uszkodzeniem próbki podczas transportu.
WYMAZ Z POLICZKA – tak, ponieważ wymaz z policzka jest bardzo dobrym nośnikiem DNA. Podczas nawet dalekiej podróży (transportem lotniczym) próbka nie traci na jakości. Jeśli jednak podczas analiz okazałoby się, że materiał DNA nie jest wystarczający aby na jego podstawie wydać wynik, oferujemy Państwu ponowne darmowe pobranie próbki.
Takie sytuacje zdarzają się jednak niezwykle rzadko i są raczej związane z nieprawidłowym pobraniem, aniżeli uszkodzeniem próbki podczas transportu.
PRÓBKA KRWI – tak, jeżeli zostanie dostarczona do Laboratorium w przeciągu 72 godzin. Do momentu wysyłki próbki powinna być ona przechowywana w lodówce.
Nie. Wiele chorób genetycznych powstaje 'spontanicznie’ – podczas podziałów komórek zarodka po zapłodnieniu. Na ich powstanie nie można mieć wpływu – jest to sytuacja zupełnie losowa.
Aby zachorować na większość chorób dziedzicznych dziecko musi odziedziczyć 'komplet’ wadliwych genów – od mamy i taty. W przypadku niektórych chorób wystarczy wadliwa kopia genu tylko jednego rodzica. Rodzice jednak nie muszą wiedzieć, że są 'nosicielami’ – mogą być zupełnie zdrowi. Jest to więc również kwestia losowa – nie wolno obwiniać się za chorobę dziecka, na którą nie miało się żadnego wpływu.
W przypadku wykrycia mutacji u dziecka, która może być odpowiedzialna za jego objawy często zleca się badanie rodziców pod kątem tej mutacji. W przypadku badania WES TRIO (włączający do badania rodziców) taka informacja będzie od razu widoczna. Jest ona bardzo istotna z kilku względów. Po pierwsze pomaga ustalić jaki wpływ dana mutacja ma na zdrowie dziecka. Ale również jest ważna jeżeli rodzice planują potomstwo – można świadomie podejść do tej decyzji. Jeżeli w rodzinie jest drugie dziecko to wiedza o dziedziczeniu choroby może pomóc w określeniu ryzyka czy ono również zachoruje. Poznanie takiej informacji to bardzo odpowiedzialne podejście do zdrowia całej rodziny i nie warto się tego obawiać.
NIE MOŻNA SIĘ JEDNAK OBWINIAĆ!
Ważne jest, że w przypadku chorób dziedzicznych żadne z rodziców nie ma wpływu na przekazanie dziecku choroby – jest to sytuacja czysto LOSOWA. Nie można za nią obwiniać ani siebie ani partnera/partnerkę.
Warto jednak jeszcze przed wykonaniem badania porozmawiać na ten temat – co jeżeli jedno z nas lub oboje okażemy się nosicielami wadliwego genu? Jak do tego podejdziemy? Jak zareagujemy? Warto szczerze o tym porozmawiać – również o tym jakie emocje może wywołać taka sytuacja. Pozwolić sobie na ich spokojne przeżycie, w taki sposób, aby nie zaszkodziło to związkowi. Od początku należy mieć świadomość, że NIKT NIE MA NA TO WPŁYWU.
Jeżeli obawiacie się reakcji rodziny/otoczenia można ustalić już przed badaniem, że taka informacja pozostanie między Wami – rodzicami. Nie macie obowiązku dzielić się nią ze światem. Jeżeli jednak postanowicie poinformować o tym rodzinę i boicie się niezrozumienia, ustalcie w jaki sposób ta informacja zostanie przekazana, przygotujcie się na reakcję i odparcie nieprzyjemnych komentarzy.
Jakie badania genetyczne dla dzieci z objawami są dostępne?
👉 Badania WES TRIO (dziecko + rodzice)
👉 Badanie FRAX (łamliwy chromosom X)
👉 Badanie mikromacierzy (kariotyp molekularny)
Zadzwoń teraz