Zespół Marfana, choroba Marfana – objawy, diagnostyka, leczenie
Zespół Marfana (inaczej choroba Marfana lub syndrom Marfana) występuje z częstotliwością 2 na 10 000 żywych urodzeń [1] – w Polsce chorować może nawet 30 tysięcy osób. Choroba jest możliwa do wykrycia na bardzo wczesnym etapie, pod warunkiem, że zostaną wykonane odpowiednie badania genetyczne dziecka. Jak objawia się zespół Marfana u niemowlaka i na czym polega diagnostyka oraz leczenie tego zaburzenia?
Zapraszamy do umówienia się na rozmowę ze specjalistą w sprawie badań genetycznych:
Zespół Marfana, choroba Marfana – co to takiego?
Zespół Marfana (inaczej choroba Marfana lub syndrom Marfana) to choroba genetyczna tkanki łącznej, objawiająca się licznymi powikłaniami ze strony układu mięśniowo-szkieletowego, narządu wzroku oraz układu sercowo-naczyniowego. Schorzenie opisał dokładnie w 1896 roku francuski pediatra Antoine Bernhard-Jean Marfan.
Na syndrom Marfana chorowali prezydent Abraham Lincoln oraz muzyk Nicolló Paganini. Średni czas życia chorych wynosi około 41 lat, zależnie od stopnia zaawansowania zmian w układzie sercowo-naczyniowym. Jeśli do gwałtownego rozwoju choroby Marfana doszło w okresie noworodkowym, dużym niebezpieczeństwem jest postępujące poszerzanie się aorty wstępującej i ciężkie dysfunkcje zastawek serca – wady te mogą przyczynić się do niewydolności serca i w efekcie – doprowadzić do przedwczesnej śmierci [2].
Syndrom Marfana – przyczyny
Przyczyną choroby Marfana jest mutacja w genie fibryliny 1 (FBN1) znajdującym się na chromosomie 15. Gen ten odpowiada za zmiany w budowie białka fibryliny 1, które występuje w tkance łącznej – naczyniach, skórze, chrząstkach i ścięgnach, płucach oraz rogówce. Genetycy znają już około 1500 różnych mutacji w obrębie genu FBN1, większość z nich jest dziedziczona autosomalnie dominująco. W 25% przypadków zdarza się jednak, że za wystąpienie syndromu Marfana odpowiada mutacja de novo, czyli zmiana losowa i niezależna od dziedziczenia [3]. Ryzyko rozwoju choroby u dziecka rośnie wraz z wiekiem ojca.
Zespół Marfana u niemowlaka – objawy
Zespół Marfana u niemowlaka może się objawiać poprzez cechy takie jak:
- charakterystyczny wygląd twarzy (głęboko i nisko osadzone oczy);
- długie kończyny i palce;
- pomarszczona skóra;
- przykurcze stawów;
- wiotkość mięśni.
Inne cechy charakterystyczne to powiększona rogówka, jaskra oraz niedomykalność zastawki mitralnej lub aortalnej, która w krytycznych przypadkach może doprowadzić do niewydolności serca.
W późniejszych latach życia choroba Marfana manifestuje się objawami szkieletowymi, okulistycznymi, sercowymi, skórnymi oraz płucnymi.
Charakterystyczne symptomy syndromu Marfana to:
- cechy dysmorficzne – dolichocefalia, arachnodaktylia, hipoplazja, mikrognacja i retrognacja;
- krótkowzroczność;
- nadmierna ruchomość stawów i więzadeł;
- nadmierne stłoczenie zębów;
- obniżona masa mięśniowa;
- odma opłucnowa;
- przedwczesne zwyrodnienie stawów;
- przepukliny;
- rozedma płuc;
- rozstępy skórne;
- skolioza;
- obniżone napięcie mięśniowe,
- wady narządu wzroku (np. jaskra, astygmatyzm, czy też płaska rogówka);
- wady układu kostnego (tzw. szewska lub kurza klatka piersiowa, asymetria klatki piersiowej i mostka);
- wady układu nerwowego (omdlenia, zawroty głowy, przewlekłe zmęczenie);
- wady układu pokarmowego (zaburzenia wchłaniania, nieprawidłowa perystaltyka jelit, zapalenia i owrzodzenia układu pokarmowego);
- wady układu sercowo-naczyniowego (niedomykalność zastawek, niedociśnienie tętnicze, poszerzenie pnia aorty lub pnia płucnego);
- wysoko wysklepione wąskie podniebienie;
- wysoki wzrost i szczupła sylwetka;
- zmniejszona ilość tkanki tłuszczowej.
Zespół Marfana – diagnostyka
Jak wykryć zespół Marfana? Diagnostyka opiera się o badania kliniczne w obrębie narządu wzroku oraz układów – kostnego i nerwowego. Jednym z klinicznych kryteriów rozpoznania choroby Marfana jest wypadanie płatka zastawki mitralnej [4]. Inne kryteria klasyfikacji to zmiany w obrębie układu mięśniowo-szkieletowego [5]:
- ograniczony wyprost łokcia < 170°;
- płaska stopa;
- protruzja panewek stawów biodrowych;
- skolioza > 20°;
- stosunek rozpiętości ramion do wzrostu > 1,05;
- szewska lub kurza klatka piersiowa.
Istotnym badaniem w kierunku choroby Marfana jest tzw. test kciuka oraz test nadgarstka. Dzięki odpowiedniemu złożeniu dłoni można wykryć, że kości są zbyt długie, a stawy zbyt elastyczne. Syndrom Marfana można zidentyfikować także dzięki badaniom genetycznym.
Zespół Marfana – badania genetyczne pomogą wykryć nieprawidłowości
Choroba Marfana jest dziedziczna, w postawieniu diagnozy genetycznej duże znaczenie ma więc wywiad rodzinny oraz poradnictwo genetyczne. W diagnostyce chorób genetycznych takich jak syndrom Marfana skutecznych narzędziem jest badanie WES (inaczej test eksomowy). Test WES wykonuje się, gdy u dziecka wystąpiły niespecyficzne objawy, w tym także związane z nieprawidłową wysokością ciała, nadmiernym lub obniżonym napięciem mięśniowym czy też cechami dysmorfii. Przewaga badania WES nad testami pojedynczych genów jest fakt, że za jednym razem sprawdza ono wszystkie możliwe genetyczne przyczyny objawów pacjenta. Może więc równocześnie wykluczyć zespół Marfana i potwierdzić inna chorobę, która daje podobne objawy.
Badanie WES sprawdza podczas jednej analizy sekwencje kodujące w 23 tysiącach genów, test DNA jest wykonywany technologią NGS (Next-Generation Sequencing). Jest to najszersze z możliwych do wykonania badań genetycznych dla dzieci i dorosłych. Próbkę do analizy stanowi niewielka próbka krwi.
Syndrom Marfana – leczenie
Syndrom Marfana, podobnie jak inne schodzenia genetyczne, należy do chorób nieuleczalnych. Niektóre objawy zespołu Marfana można jednak załagodzić. Aby utrzymać prawidłową czynność serca i układu krążenia, choremu podawane są leki beta-adrenolityczne, natomiast jeśli zaburzenia w obrębie układu krążenia są poważne, wykonuje się zabieg chirurgiczny, np. operacyjną wymianę lub naprawę zastawki. W rzadkich przypadkach rozważa się przeszczep serca w celu długoterminowej poprawy funkcjonowania układu krążenia.
Powikłania kostno-stawowe w zespole Marfana można zmniejszyć poprzez terapię hormonalną, a skrzywienie kręgosłupa wymaga korygowania lub w skrajnych przypadkach – chirurgicznej korekcji. Chory z syndromem Marfana wymaga częstych konsultacji kardiologicznych i ortopedycznych, a także poradnictwa genetycznego. Zalecana jest również rehabilitacja ruchowa oraz unikanie nadmiernego wysiłku fizycznego.
Najczęściej zadawane pytania
W DOMU:
- Próbkę do badania (krew żylną, suchą kroplę krwi lub wymaz z policzka) może pobrać pielęgniarka mobilna w domu pacjenta.
- Pielęgniarki, które współpracują z nami przestrzegają wszelkich zasad higieny, a zestaw do pobrania próbki jest sterylny i bezpieczny dla pacjenta!
- W przypadku WYMAZU Z POLICZKA oraz SUCHEJ KROPLI KRWI próbką można pobrać samodzielnie, bez pomocy personelu medycznego.
W PLACÓWCE MEDYCZNEJ W CAŁEJ POLSCE
- Współpracujemy z ponad 300 placówkami medycznymi na terenie całek Polski, umówimy Cię na pobranie próbki do badania najbliżej Twojego miejsca zamieszkania.
W Laboratorium testDNA dostępne są następujące badania WES:
- Badanie WES COMPLEX
- Badanie WES PREMIUM
- Badanie WES PREMIUM TRIO
- Badanie WES STANDARD
- Badanie WES STANDARD TRIO
- Badanie WES PREKONCEPCJA
- Badanie WES PROFILAKTYKA
- Badanie na Łamliwy Chromosom X (Fra-X)
- Badanie Mikromacierzy (kariotyp molekularny)
- Badania genetyczne płodu po poronieniu
- Badanie na trombofilię wrodzoną
- Badanie na hemochromatozę
- Badanie mutacji czynnika V Leiden
- Badanie wrażliwości na marihuanę leczniczą
- Badanie genu CFTR
- Badanie na alergię ALEX
- Badanie kariotypu
- Badanie KIR
- Badanie HLA-C
- Badanie PAI-1
- Badanie mutacji genu protrombiny
- Badanie na celiakię
- Badanie na nietolerancję laktozy
- Badanie polimorfizmów w genie MTHFR
- Badanie immunofenotypu
- Badanie Nifty
- Badania na ojcostwo
- Badania na pokrewieństwo
Najpopularniejszymi próbkami są wymaz z policzka, sucha kropla krwi i krew żylna.
Dotyczy to zarówno próbki krwi, wymazu z policzka i suchej kropli krwi.
Pobranie krwi jest bezpieczne. Natomiast w niektórych przypadkach w miejscu pobrania krwi (wkłucia) może powstać krwiak, bardzo rzadko może dojść do uszkodzenia nerwów.
Możliwe, że w trakcie pobrania krwi konieczne będzie przytrzymanie dziecka. U dzieci, u których niemożliwe będzie pobranie krwi z żyły odłokciowej, możliwe jest wkłucie się w nietypowe miejsca (u dzieci jest to częsta główka). Może się również zdarzyć, że zajdzie potrzeba kilkukrotnego wkłucia. Jest to standardowa procedura w przypadku pobrań krwi u dzieci i nie należy się tym niepokoić.
Nasze pobrania organizujemy jedynie z personelem medycznym, który ma doświadczenie w pobieraniu krwi u dzieci i noworodków. Osoba pobierająca krew zawsze stara się to zrobić w sposób jak najbardziej komfortowy i przyjazny dla małego pacjenta. Ilość krwi do badania nie jest duża, dlatego najczęściej pobranie przebiega bardzo sprawnie i bezproblemowo.
Istnieje również możliwość płatności odroczonej do 54 dni – PayPo.
SUCHA KROPLA KRWI – tak, ponieważ sucha kropla krwi jest idealnym nośnikiem DNA. Próbka może być przechowywana nawet przez kilkanaście dni w temperaturze pokojowej. Jeśli jednak podczas analiz okazałoby się, że materiał DNA nie jest wystarczający aby na jego podstawie wydać wynik, oferujemy Państwu ponowne darmowe pobranie próbki.
Takie sytuacje zdarzają się jednak niezwykle rzadko i są raczej związane z nieprawidłowym pobraniem, aniżeli uszkodzeniem próbki podczas transportu.
WYMAZ Z POLICZKA – tak, ponieważ wymaz z policzka jest bardzo dobrym nośnikiem DNA. Podczas nawet dalekiej podróży (transportem lotniczym) próbka nie traci na jakości. Jeśli jednak podczas analiz okazałoby się, że materiał DNA nie jest wystarczający aby na jego podstawie wydać wynik, oferujemy Państwu ponowne darmowe pobranie próbki.
Takie sytuacje zdarzają się jednak niezwykle rzadko i są raczej związane z nieprawidłowym pobraniem, aniżeli uszkodzeniem próbki podczas transportu.
PRÓBKA KRWI – tak, jeżeli zostanie dostarczona do Laboratorium w przeciągu 72 godzin. Do momentu wysyłki próbki powinna być ona przechowywana w lodówce.
Nie. Wiele chorób genetycznych powstaje 'spontanicznie’ – podczas podziałów komórek zarodka po zapłodnieniu. Na ich powstanie nie można mieć wpływu – jest to sytuacja zupełnie losowa.
Aby zachorować na większość chorób dziedzicznych dziecko musi odziedziczyć 'komplet’ wadliwych genów – od mamy i taty. W przypadku niektórych chorób wystarczy wadliwa kopia genu tylko jednego rodzica. Rodzice jednak nie muszą wiedzieć, że są 'nosicielami’ – mogą być zupełnie zdrowi. Jest to więc również kwestia losowa – nie wolno obwiniać się za chorobę dziecka, na którą nie miało się żadnego wpływu.
W przypadku wykrycia mutacji u dziecka, która może być odpowiedzialna za jego objawy często zleca się badanie rodziców pod kątem tej mutacji. W przypadku badania WES TRIO (włączający do badania rodziców) taka informacja będzie od razu widoczna. Jest ona bardzo istotna z kilku względów. Po pierwsze pomaga ustalić jaki wpływ dana mutacja ma na zdrowie dziecka. Ale również jest ważna jeżeli rodzice planują potomstwo – można świadomie podejść do tej decyzji. Jeżeli w rodzinie jest drugie dziecko to wiedza o dziedziczeniu choroby może pomóc w określeniu ryzyka czy ono również zachoruje. Poznanie takiej informacji to bardzo odpowiedzialne podejście do zdrowia całej rodziny i nie warto się tego obawiać.
NIE MOŻNA SIĘ JEDNAK OBWINIAĆ!
Ważne jest, że w przypadku chorób dziedzicznych żadne z rodziców nie ma wpływu na przekazanie dziecku choroby – jest to sytuacja czysto LOSOWA. Nie można za nią obwiniać ani siebie ani partnera/partnerkę.
Warto jednak jeszcze przed wykonaniem badania porozmawiać na ten temat – co jeżeli jedno z nas lub oboje okażemy się nosicielami wadliwego genu? Jak do tego podejdziemy? Jak zareagujemy? Warto szczerze o tym porozmawiać – również o tym jakie emocje może wywołać taka sytuacja. Pozwolić sobie na ich spokojne przeżycie, w taki sposób, aby nie zaszkodziło to związkowi. Od początku należy mieć świadomość, że NIKT NIE MA NA TO WPŁYWU.
Jeżeli obawiacie się reakcji rodziny/otoczenia można ustalić już przed badaniem, że taka informacja pozostanie między Wami – rodzicami. Nie macie obowiązku dzielić się nią ze światem. Jeżeli jednak postanowicie poinformować o tym rodzinę i boicie się niezrozumienia, ustalcie w jaki sposób ta informacja zostanie przekazana, przygotujcie się na reakcję i odparcie nieprzyjemnych komentarzy.
Źródła:
- Chiu HH, Wu MH, Chen HC. Epidemiological profile of Marfan syndrome in a general population: a national database study. Mayo Clinic Proceedings 2014; 89: 34-42
- https://marfan.org.pl/noworodkowy-zespol-marfana/
- Hendren NS, Rao S., Mody P. Acute onset heart failure due to Marfan syndrome. „Case Reports in Internal Medicine”. Sciedu Press
- Loeys BL, Dietz HC, Braverman AC, et al. The revised Ghent nosology for the Marfan syndrome. Journal of Medical Genetics 2010; 47(7): 476–485
- DePaepe A, Deitz HC, Devereux RB, et al. Revised diagnostic criteria for the Marfan syndrome. American Journal of Medical Genetics 1996; 62: 417-426
Zadzwoń teraz