Dziecko z zaburzeniami integracji sensorycznej w szkole – jak je wesprzeć?

Dziecko z zaburzeniami integracji sensorycznej w szkole może być postrzegane jako nieposłuszne, a nawet niewychowane.  Natomiast zachowanie, jakie prezentuje, nie wynika z jego złośliwości, lecz z tego jak odbiera świat. Dziecko takie potrzebuje indywidualnego podejścia, szczególnie w miejscu takim jak szkoła, które jest pełne różnorodnych impulsów utrudniających mu utrzymanie koncentracji.

Szacunkowo od 10 do 15% dzieci dotkniętych jest zaburzeniami SI. Jego lekkie formy zazwyczaj nie są powodem, by dziecko uczęszczało do szkoły specjalnej. Jednak, ze względu na nieco inne potrzeby edukacyjne,  nauczyciel powinien zapewnić  mu optymalne warunki do nauki i rozwoju. Jak wesprzeć dziecko z zaburzeniami  integracji sensorycznej w szkole? Jaka forma pomocy jest skuteczna? Odpowiadamy w poniższym artykule.

Dziecko z zaburzeniami integracji sensorycznej w szkole – jak odbiera świat?

Dziecko z zaburzeniami integracji sensorycznej w szkole może prezentować pełen wachlarz zachowań, które nie są zrozumiałe dla jego rówieśników.  Często jest zbyt wycofane i stroni od wszelkiej aktywności fizycznej lub wręcz odwrotnie – jest nadmiernie pobudzone. To jak odbiera bodźce, które go otaczają, wpływa na relacje i kontakty z innymi dziećmi. Zaburzenia, którymi jest dotknięte, mimo woli utrudniają mu koncentrację, a nauka staje się dla niego i jego nauczyciela wyzwaniem. Lecz to, jak dziecko odbiera świat, jest dla niego normą, w której próbuje się odnaleźć i funkcjonować. By pomóc dziecku z problemami sensorycznymi, które często nie są jeszcze zdiagnozowane, nauczyciel powinien umieć je rozpoznać i zrozumieć mechanizmy ich działania.

Dziecko z zaburzeniami integracji sensorycznej w szkole – nadwrażliwość, podwrażliwość, poszukiwanie wrażeń

Dziecko z zaburzeniami integracji sensorycznej w szkole zachowuje się adekwatnie do sposobu, w jaki przetwarza docierające do niego bodźce. Proces ten przebiega niewłaściwie – zarówno w odbiorze, jak i interpretacji danej informacji. Często prowadzi to do niemożności poradzenia sobie z sytuacją szkolną i ogromem danych, które napływają do mózgu. Efektem tego jest frustracja i problemy emocjonalne, problemy z uwagą i pamięcią, które w znaczny sposób utrudniają prowadzenie zajęć nauczycielowi.

Jednymi z najczęstszych zaburzeń SI, które przejawiają uczniowie, jest nadwrażliwość, podwrażliwość  i poszukiwanie wrażeń.

Nadwrażliwość oznacza zbyt silną reakcję na bodźce, które docierają do dziecka, przez co dziecko odbiera je niezwykle intensywnie. W konsekwencji dziecko ma utrudnione prawidłowe funkcjonowanie na zajęciach. Nadwrażliwość przejawia się np. nieumiejętnością skupienia się na wykonywanym zadaniu, zasłanianiem oczu i uszu, lękiem przed zabawami na placu zabaw, przesadnym reagowaniem na dotyk innej osoby.

Podwrażliwość to nie zauważanie delikatnych bodźców. Układ nerwowy dziecka reaguje na nie tylko wtedy, gdy są w dużej ilości lub o dużej sile. Uczeń dotknięty podwrażliwością nie zauważy, że jest skaleczony czy brudny. Nie poczuje nawet, że ktoś go popchnął czy szturchnął. Nie potrafi się dłużej skoncentrować na wykonywanej czynności.

Poszukiwanie wrażeń przejawia się dużymi potrzebami dziecka dotyczącymi bodźców. 'Zblokowany’ układ nerwowy poszukuje stanu równowagi – bodźce muszą być intensywne (dla innych dzieci są one odbierane jako zbyt intensywne). Dziecko może potrzebować dużo ruchu, albo poczucia mocnego dotyku. Aby pomóc dziecku z potrzebą wrażeń i bodźców, nauczyciel może zadbać o zwiększenie ilości ruchu, dziecko może też zająć czymś dłonie, np. tzw. 'gniotkiem’.

Dziecko z zaburzeniami integracji sensorycznej w szkole często wykazuje opóźnienie w nauce, może również przejawiać nieporadność fizyczną. Dodatkowo pojawiające się problemy emocjonalne i społeczne wpływają na niską samoocenę i poczucie własnej wartości ucznia.

Dziecko z zaburzeniami integracji sensorycznej w szkole – dobór właściwego miejsca w klasie

Aby dziecku z zaburzeniami integracji sensorycznej ułatwić uczestnictwo w zajęciach, należy zapewnić mu optymalne miejsce w klasie. Oto kilka wskazówek:

• Gdy dziecko łatwo rozprasza się wzrokowo, lepiej będzie funkcjonowało, zajmując miejsce blisko nauczyciela z przodu klasy. Z kolei, jeśli uczeń łatwo rozprasza się z powodu dźwięków, to siedząc z przodu, może odwracać się do tyłu sali.
• Gdy dziecko jest wrażliwe słuchowo, nie zaleca się siedzenia obok źródeł dźwięku, np. drzwi, poprzez które dobiega hałas z korytarza.
• Dziecko wrażliwe wzrokowo nie powinno siedzieć blisko okna.
• Dziecko musi dobrze czuć się w krześle, na którym siedzi. Dlatego należy zadbać o jego jak najlepsze dopasowanie. Pełne stopy dziecka muszą opierać się na podłodze, a łokcie na biurku. W przypadku, gdy krzesło jest zbyt wysokie, konieczna jest podstawka pod nogi.
• Dziecko z zaburzeniami SI może potrzebować więcej ruchu, by się skupić. Dobrym rozwiązaniem jest dmuchana poduszka sensoryczna, na której uczeń może się poruszać, nie przeszkadzając innym dzieciom.

Jak poprawić funkcjonowanie dziecka z zaburzeniami integracji sensorycznej w szkole?

Dla dziecka z zaburzeniami integracji sensorycznej w szkole mają znaczenie rzeczy, które dla pozostałych dzieci mogą być subiektywnie obojętne. Jednak zastosowanie pewnych reguł, może okazać się korzystne dla całej grupy.

• Jarzeniówki, które często stosowane są do oświetlenia sal, powinny zostać wyeliminowane, ponieważ dostarczają bodźców drażniących zarówno wzrokowo, jak i słuchowo. Gdy nie ma możliwości zrezygnowania z nich, dziecko powinno nosić lekko przyciemnione okulary.
• Zalecane jest stosowanie krótkich przerw w czasie zajęć na ruch, np. marsz w miejscu, rytmiczne poskakanie. Rozwiązanie to sprawdza się idealnie dla wszystkich dzieci będących na lekcji.
• W klasach młodszych warto zorganizować kącik sensoryczny, np. z pufą sensoryczną, mini trampoliną.
• Gdy dziecko potrzebuje dla utrzymania uwagi bodźców smakowych, dobrym rozwiązaniem jest pozwolenie mu na possanie kwaśnych słodyczy.
• Dziecko, które jest zbyt pobudzone na skutek dźwięków, zapachów, ruchu na stołówce, czy podczas zgromadzeń mających miejsce w szkole, należy zwolnić z obowiązku przebywania tam, a posiłek powinno jeść poza stołówką.
• Uczeń wrażliwy słuchowo może nosić słuchawki specjalistyczne, podczas przerw jak i lekcji jeśli jest taka możliwość.
• Dziecko, które potrzebuje dodatkowych bodźców do utrzymania uwagi, może (w zależności od jego potrzeb) żuć gumę, ściskać małą piłeczkę czy gniotka.
• Dziecko z zaburzeniami integracji sensorycznej źle reaguje na zmiany, gdyż przez nie staje się bardziej pobudliwe i niespokojne. Warto informować grupę wcześniej o wszelkich zmianach w dziennym programie zajęć.

 Z dzieckiem, które ma problemy sensoryczne, należy rozmawiać o tym, co mu przeszkadza, a co mu pomaga w czasie lekcji, czy na przerwie. Część dzieci potrafi samodzielnie określić swoje potrzeby i oczekiwania oraz podać gotowe rozwiązania, które ułatwiają pracę całej grupy.

Jak pracować z dzieckiem z zaburzeniami SI w szkole?

Praca z dzieckiem z zaburzeniami  SI w szkole wymaga od nauczyciela kierowania się zasadami, które powinny obejmować całą grupę dzieci. Uczeń, który czuje się ważny i rozumiany, chętniej pracuje i uczestniczy w lekcji, niezależnie od tego, czy wykazuje problemy sensoryczne, czy też nie.

Osoba prowadząca zajęcia musi wiedzieć, czy dziecko jej słucha i rozumie, co w danej chwili do niego mówi. Należy pamiętać o podejmowaniu działań, dzięki którym wydłuża się uwaga dziecka i jego skupienie. Dla nauczyciela często podstawą pracy jest cierpliwość, jak i okazywanie wsparcia, kiedy u dziecka pojawiają się trudności z uczeniem się prezentowanego materiału. W sytuacji, gdy dziecko nie radzi sobie z realizacją zadania, powinno rozłożyć się je na proste, mniejsze czynniki. Pozwoli to uczniowi opanować konkretną umiejętność w swoim tempie. Ponadto program, który przygotowany jest dla dziecka, musi być właściwie dobrany do jego potrzeb, a jego cele realne i możliwe do osiągnięcia.

Często zadawane pytania

Przeczytaj też:

💙 Badanie WES

💙Badania na autyzm

💙Badania na padaczkę